Народная скарбніца. Детский сад № 2 г. Дятлово

Гуканне вясны

Старажытнае свята развітання з зімой і сустрэчы вясны. Суправаджаецца абрадавымі вясновымі песнямі, карагодамі. Людзі заклікаюць вясну хутчэй прыйсці, радуюцца першаму вясноваму сонцу і праганяюць зіму.

Як і многія іншыя язычніцкія абрады, Гуканне вясны не мела канкрэтнай даты святкавання.

У некаторых мясцінах Гуканне вясны супадала з канцом масленкавага тыдню.
У некаторых раёнах вясну пачыналі гукаць 1 сакавіка, на свята Аўдакеі (Аўдоцця-вясноўка).
9 сакавіка спраўляліся Саракі - свята, у якое, паводле павер’яў, павінны былі прыляцець з поўдня сорак ”выраяў” (птушыных зграй).
У іншых мясцінах вясну пачыналі гукаць на Дабравешчанне (Звеставанне), якое святкавалася 25 сакавіка.

Пасля пераходу на Грыгарыянскі каляндар ўсе праваслаўныя святы ”зрушыліся” на 13 дзён наперад. Саракі ”пераехалі” на 22 сакавіка, і вясну найчасцей гукаюць у 10-20-х лічбах сакавіка.

Адзначалі яго ўсёй вёскай, найчасцей збіраліся на адкрытым месцы (горцы, беразе ракі, краі лесу). Спачатку дзяўчаты спявалі песні-вяснянкі. У іх вясна ўяўлялася маладой і прыгожай дзяўчынай, якую клікалі прыйсці на зямлю, прынесці цяпло і ўрадлівасць. А таксама прасілі сонца, каб хутчэй прагрэць зямлю. Кожная песня заканчвалася гучным заклікам: «Гу-у-у-у-у!».

Яшчэ адным знакавым момантам святкавання «Гукання вясны» былі карагоды. У іх дзяўчаты таксама зазывалі вясну, запрашаючы яе паўдзельнічаць у карагодзе. Карагод уяўляўся бясконцым кругаваротам жыцця і вечнай маладосці. Яго круглая форма сімвалізавала сонца.

Сяляне складалі вогнішча з рознай старызны і спявалі вакол яго песні-вяснянкі. Часам моладзь, як і на купальскія ігрышчы, ладзіла скокі праз вогнішча. Спальванне старызны сімвалізавала развітанне з зімою, аднаўленне свету, амалоджванне прыроды.

Найчасцей пяклі сорак кавалкаў печыва ў выглядзе птушак і раздавалі дзецям. Часам дзяўчаты бралі палатно і хісталі яго, падкідваючы на ім уверх печаных жаваронкаў. Гэта як бы імітыравала палёт і павінна было паскорыць вяртанне птушак з Выраю. Адным з першых кожную вясну прылятаў жаўрук. Ён і лічыўся ”вястуном” вясны.

Калядкі – добрыя святкі

После долгого поста начинались щедрые угощения. С этого дня начинают ходить колядующие , которые поют колядные песни, славят святой вечер, а заодно и хозяев. Последние в свою очередь стараются одарить колядующих разными вкусностями так, чтобы не было стыдно.

Колядующих в их нелёгком труде сопровождает «коза», но не настоящая, а переодетый в кожух озорной и весёлый юноша. Коза главный действующий персонаж колядок. Верили, что присутствие этого животного во дворе отпугивает разных нечистиков, приносит плодородие, хороший урожай, радость и благополучие в доме. Колядование обычно проходит весело, со смехом, плясками, хорошими подарками и настоящим чувством праздника.

Вторая кутья — был один из самых обильных праздничных ужинов. На столе можно увидеть много мяса — вяленого, копченого, вареного, жареного. За такое обилие пищи новогодний вечер называли щедрым, мясным, жирным, толстым или богатым. Сама же кутья заправлялась маслом и медом. Кроме игр, застолья, песен и хороводов у наших предков огромной популярностью пользовались различные гадания и ворожба.

Третья кутья празднуется 5 (по православному календарю18 января) и называется «постной». В этот день звали на ужин мороз. Хозяин выходил во двор и кричал «мароз, мароз, хадзі куццю есці». Все садились за стол, и каждый старался угодить морозу, чтобы зима была нехолодной, весна тёплой, а урожай — богатым. Если погода на следующий день потеплела, то считалось, что морозу понравилось в гостях. На утро следующего дня хозяйка пекла блины.Коляды — своеобразный обряд прощания. Вообще-то последним колядным днём в наших краях считалось 21 января, когда праздновались Проводы Коляд.

Коляды заканчивались, оставаясь в памяти ярким и красочным собыем зимы. Впереди были тяжелые дни работы, борьба за жизнь, проблемы, сбор урожая, посиделки. Круговорот жизни бесконечен: и следующие Коляды ждали с нетерпеньем и сладким чувством приближения праздников. Вот и Вы, уважаемые родители, ловите момент, вместе с детьми организуйте дома веселые колядки с поздравлениями, шутками, переодеванием. Сходите в гости к соседям, родным и знакомым. подарите себе и детям незаываемое чувство восторга от этого праздника!

С Новым годом! С Колядами!

Что такое Батлейка ?

Белорусский народный театр батлейка –– один из древнейших видов искусства. Как только его не называли: вертеп, батлеемка, остмейка и даже жлоб. Название же «батлейка» происходит от города Вифлеем, где, согласно библейскому сказанию, родился Иисус Христос.

Театры батлеечного типа появились в Европе в XV веке. Для белорусского театра характерны те же особенности, что и для европейских в Средневековье.

Репертуар батлеек можно было разделить на 2 жанра: «высокий» –– религиозная тематика и «низкий» –– сатиричные сценки из народной жизни. Интересно, что тематика влияла на внешний вид кукольного ящика. Существовали разные типы корпусов батлеек. Каждое место ящика несло в себе опрделенную символику: с левой стороны верхнего яруса обычно находился «рай», с правой стороны нижнего –– «ад».

Виды батлейки

Самые распространенные батлеечные театры на Беларуси: - одноэтажные; - двухэтажные с движущимися куклами; - двухэтажные с башней; - батлейки по принципу теневого театра; - батлейки с прозрачными декорациями, которые менялись во время спектакля; - батлейки-«звезды».

Одноэтажная батлейка по своей конструкции напоминала дом белорусского крестьянина. Батлейка по принципу теневого театра была найдена в г.Сурож Витебской губернии. Стены –– из промасленной бумаги. Внутри купола размещались металлические кольца с фигурами героев, которые принимали участие в спектакле. Обычно представления проходили в полной темноте. Батлеечник открывал створки ящика, зажигал свечу... Это говорило о начале спектакля.

Оформлению корпуса придавалось немалое значение. Цветная бумага, геометрические фигурки из соломы, бумаги, резьба, вышивка –– использовался разнообразный матриал для украшения. Сама батлейка изготавливалась из фанеры.

Куклы

Куклы были разных видов. Условно можно выделить некоторые из них: - перчаточные; - механические; - марионетки; - кукла на твердом стержне; - плоские, для теневого театра. На территории Беларуси наибольшее распространение получили куклы на твердом стержне. Стержень и тело куклы обычно изготавливались из мягких пород дерева, набивались ватой, тряпьем или бумагой.

Вялікдзень, валачобныя песні і гульні

Адзначаюць Вялікдзень практычна ў кожнай сям'і. Гэта светлае вясновае свята мае вельмі старажытныя карані і дзякуючы свайму асабліваму антуражу ідэальна падыходзіць для таго, каб пазнаёміць дзіця з асновамі духоўнай культуры.

Гэтае свята лічыцца найвялікшым хрысціянскім каляндарным святам. Яно складае выключную адметнасць, самабытнасць беларускага абрадава-святочнага каляндара.

А ці чулі вы што-небудзь пра валачобныя песні і хто такія валачобнікі, што яны рабілі, якія песні спявалі?

У ролі валачобнікаў выступалі маладыя хлопцы і дзяўчаты, якія хадзілі па дварах аднавяскоўцаў, спявалі валачобныя песні, у якіх жадалі людзям шчасця, здароў’я, добрага ураджаю, сямейнага дабрабыту. Гаспадары сустракалі іх з радасцю, бо лічылі валачобнікаў прадвеснікамі добрага лѐсу.

"Ай шлі, прыйшлі валачобнікі.
Хрыстос васкрэс, Сыне Божы!

Яны шлі, прашлі, валачыліся.
Валачыліся, намачыліся."

Пacля cпявaння вaлaчoбныx пeceнь звычaйнa iшлi вepшaвaныя пaжaдaннi ўciм cямeйнiкaм (гacпaдынi, гacпaдapy, бaбцы, дзeдy, дзeцям).

У даўніну акрамя гэтага шырока былі распаўсюджаны народныя гульні, якія праводзіліся для дзяцей і дарослых.

Гульнявая праграма для дзяцей на Вялікдзень складаецца з мноства рухомых віктарын, галоўным атрыбутам якіх з'яўляецца афарбаванае яйка. Пагуляйце і вы са сваімі дзеткамі!

Самай старажытнай лічыцца катанне крашанак з разнастайных самаробных горак з ухілам. Для гульні спатрэбіцца збудаваць жалабок, з якога гульцы па чарзе будуць скочваць яечкі. Катаць яйкі можна як у памяшканні, так і на вулiцы ў цёплае надвор'е. На роўнай паверхні каля ніжняй частцы жалабка раскладваюць разнастайныя падаруначкі. Скочваючыся, калі яйка кранае адзін з іх, гулец выйграе гэты прыз.

У лік гульняў з яйкамі на Вялікдзень для дзяцей ставіцца эстафета з лыжкамі. Гульцы падзяляюцца на дзве каманды, і кожнаму з іх раздаецца па лыжцы. Па сігналу вядучага, той, хто стаіць першым, пачынае бегчы да перашкоды, агінаючы яго і назад, трымаючы пры гэтым яйка у лыжцы. Яно не павінна ўпасці, але калі так здарылася, удзельнік пакідае гульню. Абмінуўшы свой круг, той, хто бяжыць, перадае яйка па эстафеце наступнага гульцу.

Дарослыя хаваюць вялікую колькасць яек у розных месцах пакоя і задача дзяцей - адшукаць іх. Хто знойдзе больш за ўсіх - атрымлівае салодкі прыз. Калі на вуліцы цёпла, гульню можна перанесці на двор.

Традыцыйна сярод гульняў на Вялікдзень б'юць яйкі. Дзеці з задавальненнем гуляюць у гэтую вясёлую гульню, дзе ўдзельнікі павінны біцца абавязкова або вострымі або тупымі канцамі. Пераможца забірае сабе і цэлае, і пабітае яйка.

Вялікдзень - гэта свята сямейнае, і праводзіць яго варта ў поўным складзе дамачадцаў, у добрым настроі, са светлымі думкамі.

ДАЖЫНКІ

Старажытнае традыцыйнае беларускае свята Дажынкі, звязанае з заканчэннем жніва, доўгі час існуе на тэрыторыі нашай краіны У сучаснай Беларусі абрад Дажынак адрадзіўся і стаў велічным і значным народным святам, якое адзначаецца на дзяржаўным узроўні. Гэта старадаўняе свята, вядомае ўсім земляробчым народам і звязанае з заканчэннем жніва. Традыцыйна Дажынкі суправаджаюцца жніўнымі абрадамі, танцамі, песнямі, скіраванымі на тое, каб аддзякаваць «духам нівы» за хлеб, захаваць урадлівасць на наступны год.Старажытнае

Першаму снапу (у некаторых мясцовасцях яго звалі «гаспадар») аказвалася асаблівая пашана. Яго ставілі на покуці. Зерне з гэтага снапа валодала цудадзейнай сілай. Калі прывозілі ў гумно першы воз жыта, гаспадар браў буханку хлеба, загорнутую ў настольнік, клаў на таку ля дзвярэй, і праз яе правозілі снапы. Рабілі гэта дзеля таго, каб у хаце не пераводзіўся хлеб, і заўсёды хапала старога да таго часу, пакуль нажнуць новага. Як вобразна казалі у народзе, «каб новы хлеб заўжды выязджаў на старым».

У канцы жатвы кожная жняя адкладала па жмені жыта для апошняга снапа — дажынкавага. Гэты сноп называлі «дзед», «баба», «Салоха». Снапу надавалі выгляд чалавека – перавязвалі паяском, адасабляючы «галаву», «тулава», «спадніцу», надзявалі вянок ці капялюш, плялі косы, упрыгожвалі кветкамі, стужкамі. Апошні, дажынкавы, або «барадаты», сноп, ставілі таксама на покуць, дзе ўжо стаяў «гаспадар». Лічылі, што апошні сноп валодаў лекавай сілай: яго неслі да хворых, цяжарных, да маладух, якія нядаўна выйшлі замуж.

Дажынаючы апошні загон, жнеі пакідалі на ім невялікую лапінку лепшага жыта «дзеду на бараду». Старанна выполвалі траву паміж калівамі; затым на камені, прасунутым між сцяблін, ці на белай сурвэтцы клалі акраец хлеба і соль. Пры гэтым жняя качалася па ніве, замаўляючы: «Ніўка, ніўка, аддай маю сілку на другую ніўку». Перад тым як зжаць «бараду», кожная жанчына павінна была некалькі разоў перакаціцца па ім дзеля таго, каб к налеццю быў добры ўраджай, каласы хіліліся да зямлі пад цяжарам зерня. Затым адна са жней лоўка падразала звязаны зверху саломінай «бараду» і кідала серп убок праз галаву. Зрэзаны «куст» клалі ў апошні нязвязаны сноп. Жменьку нязжатага жыта маглі пакідаць звярам або птушкам ва ўдзячнасць за тое, што яны некалі разнеслі зерне па зямлі. Барада павінна была захаваць урадлівую сілу зямлі і перадаць яе наступнаму ўраджаю.

Давайце спяваць па-беларуску!

Паважаныя бацькі, прапаную вам разам з дзеткамі пагуляць у кампазітараў і сачыніць свае песенькі.

Прачытайце тэксты беларускіх забаўлянак, выбярыце тую, якая прыйшлася да спадобы. Пагаварыце з дзеткамі аб чым гэтая забаўлянка, хто галоўны герой, які настрой у словах, якая па характары можа атрымацца песня. А пасля паспрабуйце прыдумаць мелодыю сваёй песенькі на гэтыя словы. Паспрабуйце - у вас абявязкова атрымаецца!

Сонейка-сонца,